برای دانشجویان و دیگر افرادی که امکان ازدواج دائم ندارند راه دیگری هم وجود دارد و آن ازدواج موقّت است که «متعه» نامیده میشود. ازدواج دائم و متعه در این جهت مشترکند که هر دو ازدواج هستند و زن و مرد حق تمتّع از یکدیگر را دارند. هر دو احتیاج به اجرای صیغۀ مخصوص و رضایت زن و مرد را دارند. اما از جهاتی هم با هم فرق دارند: در متعه تعیین مدّت، کم یا زیاد، لازم است بر خلاف ازدواج دائم که مادامالعمر است. ازدواج دائم همیشگی است و جدایی زن و مرد نیاز به طلاق دارد ولی متعه، موقّت است و بعد از پایان مدّت از یکدیگر جدا میشوند و نیازی به اجرای صیغۀ طلاق نیست. در ازدواج دائم نفقه و کلیۀ مخارج زن بر عهدۀ مرد است ولی در ازدواج موقّت نفقۀ زن بر عهدۀ مرد نیست مگر اینکه شرط کرده باشند. در ازدواج دائم زن و مرد از هم ارث میبرند اما در متعه ارث نمیبرند مگر اینکه شرط کرده باشند. در عقد دائم در صورتی مرد میتواند از بچهدار شدن جلوگیری کند که زن راضی باشد بر خلاف متعه که رضایت شرط نیست. ولی اگر صاحب فرزندی شدند به هر دو تعلق دارد.
به هر حال متعه یک ازدواج رسمی است و کسانی که نیاز جنسی دارند و از لحاظ امکانات اقتصادی یا هر جهت دیگر امکان ازدواج دائم و تشکیل خانواده را ندارند میتوانند از این راه استفاده نمایند. دانشجویان، افراد بیبضاعت، مردانی که در سفر هستند و دسترسی به همسر دائم خود ندارند، افرادی که قدرت ازدواج دائم و تشکیل خانواده را ندارند و از جهت دیگر تحت فشار غریزۀ جنسی هستند میتوانند به طور موقّت با زنی ازدواج موقّت نمایند. مرد از این طریق میتواند خود را از ارتکاب گناه و عوارض سوء سرکوب غریزۀ جنسی نجات دهد. همچنین زنانی که امکان ازدواج دائم را ندارند به وسیلۀ متعه شدن میتوانند به نیاز طبیعی و غریزۀ خود پاسخ مثبت دهند و در صورت فقر میتوانند از مهریۀ دریافت شده استفاده نمایند، و چنین مردان و زنانی در جامعه کم نیستند. متعه برای اینها بهترین راهحل است، زیرا با اینکه غریزۀ جنسی آنها ارضا میشود مکشلات ازدواج دائم را ندارند. به همین جهت برای اکثر افراد امکان انجام چنین عملی وجود دارد. لذا در احادیث در مورد «متعه» تأکید و سفارش شده است. این را هم بگوییم که تشریع متعه برای عیاشی و هوسرانی نیست، بلکه برای رفاه افرادی تشریع شده که امکان ازدواج دائم را ندارند، به همین جهت وقتی از حضرت ابوالحسن ـ علیه السلام ـ در مورد متعه سؤال شد در پاسخ فرمودند: متعه حلال و مباح است برای کسی که به وسیلۀ ازدواج دائم بینیاز نشده است. پس به وسیلۀ متعه خودش را از گناه نجات میدهد. اما کسی به وسیلۀ ازدواج دائم بینیاز شده در صورتی متعه برایش مباح است که از همسرش دور شده باشد(وسائل الشیعه، ج 14، ص 449).
شخص دیگری از حضرت ابوالحسن ـ علیه السلام ـ دربارۀ متعه سؤال کرد. حضرت فرمود: تو چه کار داری با متعه؟ تو از آن بینیاز هستی. راوی گفت میخواهم با مسئلۀ متعه آشنا شوم، فرمود: متعه در کتاب حضرت علی به ثبت رسیده است(همان).
به هر حال اگر متعه به طور صحیح رسمیت مییافت بسیاری از مسائل جوانان و سایر افراد مجرد، بلکه مسئلۀ کثرت زنهای عفیف و پاکدامن که امکان ازدواج دائم را ندارند حل میشد.
مسائل متعه و کیفیت اجرای صیغه را میتوانید در بخش ازدواج موقّت بخوانید.